HEEMKUNDIGE KRING

BR. CHRISTOFOOR

OUDENBOSCH

HEEMKUNDIGE KRING

BR. CHRISTOFOOR

OUDENBOSCH

 

Michel de Koning

(foto Peter van Trijen-fotoburo BN/DeStem)

EEN HEEMKUNDIGE KRING IN OUDENBOSCH

door Kees Koenraadt

 

We schrijven december 1986. Negentien personen ontvangen op 8 december 1986 een brief, ondertekend door de heren Jan Bedaf, Toon Dekkers en Piet Mol.

De tekst van de brief luidt:

 

De oprichting.

Geïnteresseerd, belangstellend maar ook nieuwsgierig zijn deze personen op de avond van maandag 29 december naar “de Pilaar” aan de pastoor Hellemonsstraat gegaan. Er zijn 18 belangstellenden, die allen de uitnodiging hebben ontvangen.

De heer Michel de Koning uit Wouwse Plantage vertelt vanuit zijn ervaring bij de heemkundekring “De Vierschaer” te Wouw een en ander over het doel en de werkwijze van een heemkundekring. Daarna is er een discussie onder de aanwezigen en wordt een werkgroep gevormd die nader zou gaan bekijken of in Oudenbosch een heemkundekring werkelijk levensvatbaar zou zijn. Wie zijn de aanwezigen op die avond? Je kunt wel zeggen op die eerste avond van de heemkundige kring.

Aanwezig waren: J. van Aalst

J. Bedaf

N. de Beukelaar

H. Bloem

P. van der Bom

C. den Braber

A. Dekkers

C. Hopstaken

G. Huijpen

J. van de Kerkhoven

A. Kessel

A. Kessel-van Beek

C. Koenraadt

Th. van Loon

P. Mol

J. van Oosterhout

Br. Prosper

Mevr R. de Wildt

 

De ideeën, die op die avond naar voren zijn gekomen, zullen nader uitgewerkt worden door de werkgroep bestaande uit de heren J. Bedaf, P. v.d. Bom, A. Dekkers, P. Mol, C. van Oers en mevrouw R. de Wildt.

Er wordt voortvarend gewerkt. Reeds op 27 januari 1987 wordt er een bijeenkomst in Tivoli gepland voor iedereen die belangstelling heeft voor de nieuw op te richten kring. Er is nog geen officieel bestuur. Het is vooral Jan Bedaf die de contacten naar buiten legt en onderhoudt. Via de regionale en plaatselijke media wordt bekendheid gegeven aan de activiteiten van de heemkundige kring in oprichting.

Op die avond is de zaal van het oude Tivoli aan de St.Bernaertsstraat nagenoeg geheel gevuld. Er wordt een uitgebreid programma gepresenteerd met veel informatie over de op te richten kring. Ook komt de vraag aan de orde  onder welke naam de nieuwe vereniging verder zal gaan. Er worden door de aanwezigen verschillende ideeën naar voren gebracht. In de brief die op 10 maart 1987 door de werkgroep aan de Broeders van St.Louis gestuurd wordt, staat: “Op een van de laatste bijeenkomsten deed ons aspirant-lid, de heer C. Koenraadt, het voorstel de heemkundige kring als naam te laten voeren: Heemkundige Kring Broeder Christofoor. De werkgroep wil dit voorstel graag overnemen.”

Hoewel niet vereist heeft men toch de Broeders van St. Louis op de hoogte willen brengen van het voornemen de kring deze naam te geven. De broeders hebben enthousiast en met waardering hun instemming hiermee betuigd. Dit alles terwijl de kring nog in oprichting is.

 

Op 24 maart is er een bijeenkomst in De Kroon. Ruim 80 Oudenbosschenaren tonen hun belangstelling. Allereerst wordt medegedeeld dat de werkgroep besloten heeft dat de naam van de kring vanaf nu zal luiden:

“Heemkundige Kring Broeder Christofoor”.

 

Ook het logo van de kring is toen gepresenteerd. Een ruit met daarin een boom. De ruit is een herinnering aan de tijd dat Oudenbosch deel uitmaakt van het markizaat van Bergen op Zoom en de boom is een zinspeling op de naam en de oorsprong van Oudenbosch.

Het is de eerste avond, maar zo zullen er nog velen volgen; je kunt wel zeggen het is de eerste echte thema-avond. Die avond verzorgt heer D. van Hoof een lezing over Oudenbosch in de Tweede Wereldoorlog en na de pauze een film van de heer P. van der Bom over het feest van de harmonie Philocalia in 1940. Dat een vereniging in oprichting zoveel belangstelling trekt, is wel zeer uitzonderlijk, maar het toont aan dat het idee van de drie initiatiefnemers op 7 december 1986 een goed idee is geweest en dat Oudenbosch wel degelijk rijp is voor een heemkundige kring. Tevens mogen we best vermelden dat de werkgroep bijzonder actief is geweest.

 

De eerste excursie op 30 mei 1987 naar Bergen op ZoomDe officiële oprichtingsvergadering zal pas in de herfst van dat jaar plaats vinden. De activiteiten vooraf blijven niet beperkt tot de twee hiervoor genoemde bijeenkomsten. De werkgroep organiseert ook het eerste uitstapje van de kring. Op zaterdagmiddag 30 mei 1987 wordt een excursie georganiseerd bij gelegenheid van de viering “700 jaar Heerlijkheid Bergen op Zoom” naar deze stad. Ook hiervoor is de belangstelling groot, een bus van 50 personen zit vol. Er wordt een bezoek gebracht aan o.a. het Markiezenhof en de grote kerk op de Markt. Onze gids daar is de in Bergen op Zoom wonende Oudenbosschenaar Willy Mol, geen onbekende binnen de kring, want in de daarop volgende jaren is hij verschillende keren opgetreden als spreker tijdens een thema-avond.

 

29 september 1987 is de oprichtingsvergadering in Tivoli. Ruim 80 personen zijn aanwezig. Onder meer worden in het kort de statuten doorgenomen. De zes leden van de werkgroep, nog aangevuld met de heren P. Dirven en C. Koenraadt, stellen zich kandidaat voor een bestuursfunctie. Met algemene stemmen worden zij tot bestuurslid gekozen. Alle aanwezige personen zijn op die vergadering ook lid van de heemkundige kring geworden. Ook hiermee wordt aangetoond dat men goed bezig is. Als Piet Mol op 2 maart 1988 de nieuwe Heemkundige Kring Broeder Christofoor op de voorjaarsvergadering van Brabants Heem – waarvan de nieuwe kring direct lid is geworden – presenteert en daar vertelt dat de pas opgerichte kring ruim 80 leden telt, is men zeer verbaasd over het grote aantal leden voor zo’n jonge kring.

 

Het bestuur.

Het eerste bestuur. Zittend v.l.n.r. Piet Mol, Riet de Wildt-Lauwerijssen, Jan  Bedaf enPiet van der Bom; achter: Toon Dekkers, Cor van Oers, Kees Koenraadt en Peter Dirven.Op 10 oktober komt het bestuur bijeen en worden de bestuursfuncties verdeeld. Jan Bedaf wordt voorzitter, Peter Dirven secretaris en Kees Koenraadt penningmeester. Dit is het eerste dagelijks bestuur. Verder wordt Cor van Oers 2e secretaris, mevr. Riet de Wildt-Lauwerijssen archivaris en Piet van der Bom organisator van de excursies. Toon Dekkers, Piet Mol en Cor van Oers zijn de contactpersonen voor de studiegroepen.

 

Al vrij snel komen de eerste bestuurswisselingen. In het najaar van 1988 geeft Peter Dirven aan dat hij wegens drukke werkzaamheden de functie van secretaris niet meer naar behoren kan vervullen. Vanaf 1 november treedt Rein Leentfaar in de functie van secretaris aan. In de eerste daaropvolgende jaarvergadering van 14 februari 1989 wordt hij definitief bestuurslid.

Zijn lidmaatschap van het bestuur is van korte duur. Op de bestuursvergadering van 23 oktober 1989 deelt de voorzitter mee dat mevrouw Leent­faar op zeer korte termijn een andere standplaats als dominee heeft aanvaard en dat derhalve het gezin Leentfaar uit Oudenbosch is vertrokken.

Hij verzoekt penningmeester Kees Koenraadt om tijdelijk de functie van secretaris waar te nemen. Er zullen enkele personen benaderd worden voor deze functie. In de daarop volgende bestuursvergadering, 16 december, blijkt dat het bestuur er niet in is geslaagd om iemand te vinden. In onderling overleg wordt besloten het secretariaat voorlopig onder te brengen bij de penningmeester.

Voorzitter Jan Bedaf spelt Toon Dekkers hetzilveren draaginsigne van Brabants Heem op.Enkele maanden later is er voor het bestuur weer een aderlating. Door het aanvaarden van een werkkring elders verlaat Cor van Oers in april 1990 Oudenbosch en daarmee ook het bestuur. Op de jaarvergadering van 1991 wordt Wim Tousain in het bestuur gekozen. Na de veelvuldige bestuurswisselingen in de eerste jaren wordt het op dat vlak daarna wat rustiger. In 1994 verlaat Piet van der Bom het bestuur. In zijn plaats komt Piet Meijers. In 1997 wordt het bestuur uitgebreid met  een jong bestuurslid, Mark Buijs. Eerder dan hij gedacht had en hij van plan was moet Piet Meijers in 1998 wegens extra taken binnen zijn werkkring het bestuur verlaten. Bernard den Braber neemt zijn plaats in. In 2003 verlaat Toon Dekkers het bestuur. Hij ontvangt wegens zijn grote verdiensten voor de kring de Zilveren Draaginsigne van Brabants Heem. Kees Heskens heeft de plaats van Toon ingenomen. Na dertien jaar in het bestuur te hebben gezeten neemt Wim Tousain in 2004 afscheid. Als Wim in 2004 tengevolge van zijn dienstrooster bij de Spoorwegen tegen het einde van de jaarvergadering in Tivoli verschijnt, staat de voorzitter – tot grote verbazing van Wim - met de Zilveren Draaginsigne van Brabants Heem klaar om hem die op te spelden.

Gerard Walbeek wordt in 2004 als penningmeester in het bestuur gekozen. Dit betekent het einde van de dubbelfunctie die Kees Koenraadt gedurende 15 jaar heeft vervuld. Cor van Oers keert in 2012 terug in het bestuur. Sinds 2014 is hij secretaris als opvolger van Kees Koenraadt.

 

Piet MolEr zijn natuurlijk ook mindere momenten om bij stil te staan. Zo’n moment was 20 juli 2006. Op die dag overleed Piet Mol, bestuurslid en één van de initiatiefnemers van de oprichting van de kring in 1986. Dat is trouwens niet zijn enige verdienste voor de kring. Piet heeft een enorme collectie wetenswaardigheden over Oudenbosch verzameld. Wetenswaardigheden in de vorm van prentbriefkaarten, foto’s maar vooral krantenknipsels uit de regionale en plaatselijke kranten. De heemkundige kring is dan ook zeer dankbaar jegens de familie Mol die het hele archief van vader Piet in bruikleen heeft gegeven aan de kring. Het bevat een bijna onuitputtelijke bron van informatie over Oudenbosch in de tweede helft van de twintigste eeuw. De collectie prentbriefkaarten doen het Oudenbosch van de eerste helft van de vorige eeuw weer helemaal herleven.

Piet Mol is niet de enige die ons ontvallen is. 20 maart 2010 is op 89-jarige leeftijd mevrouw Riet de Wildt-Riet de WildtLauwerijssen overleden. Het is maar al te goed bekend dat zij op een bijzondere manier heeft bijgedragen tot het vastleggen en bewaren van de activiteiten in de eerst twintig jaar van de heemkundige kring. Vooral van de eerste jaren heeft zij alle brieven en mededelingen zorgvuldig bewaard, zodat het archief van die eerste jaren een goed beeld geeft van wat er toen allemaal is gebeurd. Haar grote hobby is altijd fotograferen geweest, niet alleen voor de heemkundige kring, maar ook voor de carnavalsvereniging SOK, haar eigen familie en vrienden. Zij heeft duizenden foto’s gemaakt. Als men die in chronologische volgorde bekijkt, dat gaat er een complete, gedetailleerde film van de eerste twintig jaren van de heemkundige kring aan je voorbij. Voor haar geweldige inzet voor de kring heeft het bestuur gemeend haar een onderscheiding te moeten geven. Op haar tachtigste verjaardag, 24 maart 2001, heeft zij uit handen van de voorzitter van Brabants Heem de Zilveren Draaginsigne van die stichting ontvangen. Zeer dankbaar is de heemkundige kring jegens de familie de Wildt. Zij hebben de foto’s aan de kring gegeven. Riet is in het bestuur opgevolgd door Louis Couwenbergh.

Ook Piet van der Bom is niet meer onder ons. Hij overleed op 22 november 2014 in Roosendaal. Als organisator en coördinator van de excursies van de eerste jaren heeft Piet van der Bom zeker zijn sporen binnen de heemkundige kring verdiend. Maar al te goed herinneren wij ons de uitbundig verzorgde dagtrips o.a. naar Villers la Ville, Willemstad, Margraten, Tongeren en Maastricht. Enkele keren zijn we zelfs met drie bussen gereden.

 

Het heemhuis.

De kring gaat draaien en probeert haar ritme vinden. De bestuursvergaderingen vinden bij toerbeurt plaats bij de bestuursleden thuis. Vanaf het allereerste begin heeft het bestuur ernaar gestreefd om een eigen heemhuis te hebben. We zien dat vele heemkundekringen in Brabant na vele jaren nog geen heemhuis hebben. Dat is dus geen goed vooruitzicht. De gemeente Oudenbosch heeft in die jaren in de heer P. Mangelmans een burgemeester, die de nieuwe heemkundige kring een warm hart toedraagt en zijn medewerking verleent om een heemhuis te realiseren. Op 26 juni 1989 stuurt het bestuur een brief aan de leden met de mededeling dat onze kring de oude fietsenstalling van de Mariaschool kan huren. De huur bedraagt één gulden per jaar. Het is een goed en degelijk gebouw. Wel moet de kring het ombouwen van fietsenstalling tot een bruikbare ruimte voor een vereniging zelf ter hand nemen. Enthousiast begint men hieraan. Vele vrijwilligershanden hebben de oude bergplaats omgetoverd tot een ruimte waar het goed toeven is. U kent het resultaat.

 

Een dergelijk heemhuis dient natuurlijk een naam te hebben en een heemkundige kring zoekt die natuurlijk in het verleden. Het gebouwtje is vroeger, evenals de Mariaschool, onderdeel geweest van St.Louis. De opening van het Heemhuis op 6 januari 1990De broeders zijn in 1841 verhuisd van de Kaaistraat (nu Prof. van Ginnekenstraat) naar de Markt en hebben zich gevestigd in de toen leegstaande drogisterij van Mevrouw de Klerk-Boudier. De drogisterij droeg de naam “De Drie Koningen”. Dit pand werd in 1923 gesloopt in verband met de bouw van het nieuwe hoofdgebouw aan de Markt. Een ander klein gebouw op St.Louis kreeg toen die naam, maar ook dat gebouw is later verdwenen. Het bestuur heeft zich dit gerealiseerd en heeft voor het heemhuis de naam gekozen voor de naam:

“De Drie Koningen”.

 

Heel toepasselijk vindt de opening van het heemhuis plaats op de feestdag van Drie Koningen, op 6 januari 1990. Bij die gelegenheid is er een feestelijke en door de leden druk bezochte bijeenkomst in de gymzaal van de Mariaschool. Na een openingswoord van voorzitter Jan Bedaf treden als sprekers op de voorzitter van Brabants Heem, Broeder Prosper Mol en burgemeester Mangelmans. Het geheel wordt opgeluisterd door het West-Brabants Gemengd Koor onder leiding van de heer C. Vervaart. Daarna gaan alle aanwezigen voorafgegaan door drie koningen met een verlichte ster naar het heemhuis, waar burgemeester Mangelmans de opening verricht. Onder het genot van een drankje wordt de eerste tentoonstelling in “De Drie Koningen” bewonderd.

 

Groene boekjes.

Terwijl de kring nog in oprichting is, verschijnt in feb­ruari 1987 het eerste boekje: “Sancta Maria”, geschreven door Jan Bedaf. Het heeft nog geen groene omslag, maar het begin is gemaakt. Pas de tiende publicatie, uitgebracht in juli 1989 en getiteld,   “’n Oudenbosschenaar -  Anton Geerts”, heeft een groene omslag. Het eerste boekje met de inmiddels bekende layout en een foto op de voorkant is “Van een Romeins dorpje... historische rondwandeling door Oudenbosch”, verschenen als nummer 53 in oktober 1997.

 

Gemiddeld zijn er tot en met 2011 ieder jaar 4 boekjes gepubliceerd. Sinds 2012 verschijnt 1x per jaar een jaarboek met een verzameling artikelen. Alle boekjes en bijdragen zijn het product van verschillende enthousiaste leden en behandelen allerlei historische feiten over Oudenbosch.

De meest productieve schrijver is ongetwijfeld Wim Tousain, die het ieder jaar weer voor elkaar krijgt een boekje samen te stellen over Oudenbosch een eeuw geleden. “Enige feiten uit het Oudenbosch van ....” luidt de titel van deze verzameling wetenswaardigheden, die 100 jaar geleden hebben plaatsgevonden. In deze serie zijn van zijn hand tot heden 21 deeltjes verschenen. Verder heeft hij nog drie boekjes over een ander onderwerp geschreven en aan drie boekjes meegewerkt.

 

Activiteiten.

De eerste 25 jaren van de heemkundige kring hebben zich gekenmerkt door een steeds terugkerend programma, enkele groene boekjes, enkele thema-avonden, tentoonstellingen en een excursie. Als je dat alles overziet, dan kun je niet anders dan vaststellen dat de heemkundige kring 25 actieve jaren achter de rug heeft.

 

Peperkoeken voor de winnaars van de quizNaast de meer dan 100 publicaties, die inmiddels zijn uitgebracht, zijn er jaarlijks diverse thema-avonden gehouden en ten­toonstellingen ingericht in “De Drie Koningen”. Uiteraard is er ieder jaar een jaarvergadering, die vanaf 1998 steevast gevolgd is door een quiz, iedere keer weer op sublieme wijze in elkaar gezet door Bernard den Braber, de laatste jaren samen met Louis Couwenbergh. En de  peperkoeken voor de winnaars van de quiz zijn natuurlijk ook niet meer weg te denken. Elk verenigingsseizoen wordt steeds in mei afgesloten met een excursie, in mei 2012 al weer voor de 26e keer. Daarnaast vinden er incidenteel activiteiten plaats, die voor onze kring best belangrijk zijn en waarbij ook andere kringen of de koepelorganisatie Brabants Heem betrokken zijn.

 

In 1990 heeft de Heemkundekring De Vierschaer uit Wouw het initiatief genomen om samen met enkele kringen uit de omgeving een regioquiz te organiseren. Met 12 kringen hebben we deelgenomen, iedere kring met een team van acht personen. Brabants Heem heeft hier onmiddellijk op gereageerd door een schitterende wisselbokaal ter beschikking te stellen voor de winnaar. Traditie is dat deze winnaar de quiz voor het volgende jaar organiseert. Omdat wij de quiz wonnen in 2012 en 2014 hebben wij de heemquiz in de daaropvolgende jaren mogen organiseren. Dat hadden wij trouwens al eerder gedaan 1998 omdat de nummer één van het  jaar daarvóór (Hoeven) er van af had gezien.

 

Om leden van heemkundekringen met andere delen van Brabant kennis te laten maken heeft Brabants Heem sedert 1948 in de vakantieperiode de Brabantse Heemdagen ingevoerd. Op verzoek van Brabants Heem hebben in 1996 de Heemkundekring Willem Demonstratie vlasbewerking tijdens de heemdagenvan Strijen uit Zevenbergen en de Heemkundige Kring Broeder Christofoor de heemdagen hier in Oudenbosch georganiseerd. Circa 150 deelnemers uit alle streken van Brabant zijn van woensdagmiddag tot zaterdagmiddag te gast geweest in Oudenbosch. De organiserende kring of kringen worden dan geacht deze mensen een volledig pension te bieden en een interessant dag- en avondprogramma voor te schotelen. We hebben kunnen beschikken over het internaat van St.Louis. Donderdag en vrijdag zijn er twee fietstochten georganiseerd van ongeveer 50 km door West Brabant en met name door het vlakke polderland van de noordwesthoek. Enkele deelnemers – uit Oost Brabant - hebben hierbij de opmerking gemaakt: ‘Ik heb nooit geweten dat hier zoveel te zien is.’ In Willemstad zijn we op een grandioze wijze ontvangen door de Heemkundekring Willemstad en hebben daar de koepelkerk en het Mauritshuis bezocht. Op donderdagavond heeft de Heemkundekring’t Sandt daer buyten  op een van de speelplaatsen van St.Louis een demonstratie gegeven van het bewerken van vlas. Deze demonstratie heeft zeer veel belangstelling van de deelnemers getrokken, vooral omdat de meesten uit gebieden afkomstig zijn waar men vlas en vlasbewerken niet kent. Op zaterdagmiddag zijn de 150 deelnemers weer vertrokken, uiterst voldaan en tevreden en met goede herinneringen aan de heemdagen in Oudenbosch.

 

De kring heeft er nooit naar gestreefd om een museum in te richten, zoals diverse andere kringen wel hebben gedaan. Gezien de beperkte ruimte is daar ook geen mogelijkheid voor. De Heemkundige Kring Broeder Christo­foor heeft wel collecties. Niet van voorwerpen maar van boeken, documenten en foto’s. Als trouwe bezoeker van de tentoonstellingen heeft u al veel van deze collecties gezien. Indien de mogelijkheid zich voordoet, worden de collecties nog steeds uitgebreid. Meestal is dit in de vorm van schenkingen van documenten of kopieën van foto’s die door leden ter beschikking worden gesteld.

 

Tot slot.

Er is u een totaalbeeld gegeven van hoe de kring is begonnen en  welke activiteiten in de loop van de afgelopen 25 jaar zijn ondernomen. Zeker niet alle activiteiten zijn genoemd.

In ledenaantal is de kring snel gegroeid met als hoogtepunt het seizoen 2004-2005. De kring telde toen 503 leden. Daarna is het iets gezakt. Op dit moment draait het ledental rond de 400. Voornaamste oorzaak: de vergrijzing. Ouderen ontvallen ons en jongeren voelen zich blijkbaar niet zo aangetrokken tot datgene wat onze voorouders gepresteerd hebben. Zij zijn de snelle wereld gewend en kijken en willen alleen vooruit. Mag er ook eens een rustpuntje zijn? Een rustmomentje, waarin je misschien tot het besef komt dat het ook goed is ons cultureel erfgoed te koesteren.

 

Postadres:  Heemkundige Kring Br. Christofoor, Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch.

vormgeving en onderhoud: Bernard den Braber

Bezoek ook onze facebook pagina.

Postadres:  Heemkundige Kring Br. Christofoor, Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch.

vormgeving en onderhoud: Bernard den Braber

Bezoek ook onze pagina's op facebook en instagram